ઉદયપુર. ઉદેપુર શહેરથી આશરે 80 કિમી દૂર શિવનું એક પ્રાચીન મંદિર ઝાડૌલ તાલુકામાં આવરગઢ ગામમાં ટેકરીઓ પર આવેલું છે, તળાવ છે, જે કમલનાથ મહાદેવ તરીકે પ્રખ્યાત છે. આ મંદિરની સૌથી મોટી વિશેષતા એ છે.
કે અહીં ભગવાન શિવ પહેલા રાવણની પૂજા કરવામાં આવે છે. કારણ કે એવું માનવામાં આવે છે કે જો શિવ પહેલા રાવણની પૂજા કરવામાં ન આવે તો બધી પૂજા નિરર્થક થઈ જાય છે. તેથી જ મંદિરમાં રાવણની બીજી મૂર્તિ સ્થાપિત થાય છે, જ્યારે બીજું શિવલિંગ છે.
આ રાવણની પૂજા વિશેની કથા છે.
એકવાર લંકાપતિ રાવણ ભગવાન શંકરની ઉપાસના કરી રહ્યા હતા. પૂજા દરમિયાન રાવણે એક સમયે ભગવાન શિવને 108 કમળના ફૂલો અર્પણ કર્યા હતા. એક દિવસ પૂજા કરતી વખતે ફૂલ ટૂંકું પડ્યું ત્યારે રાવણે તેનું માથું કાપીને ભગવાન શિવને અર્પણ કર્યું. ભગવાન શિવ રાવણથી પ્રસન્ન થયા હતા અને એક વરદાનની જેમ તેમની નાભિમાં અમૃતકુંડની સ્થાપના કરી અને દસ માથાના વરદાન આપ્યા, આ સ્થાનનું નામ પણ કમલનાથ મહાદેવ રાખ્યું.
મહારાણા પ્રતાપ એ પણ અહીં આશરો લીધો ..
કિવંદિતીના જણાવ્યા મુજબ ભગવાન રામએ પણ આ સ્થળે તેમના દેશનિકાલનો થોડો સમય વિતાવ્યો હતો. આ સિવાય મહારાણા પ્રતાપે પણ કટોકટી દરમિયાન અહીં થોડો સમય પસાર કર્યો હતો, જ્યારે મોગલ શાસક અકબરે ચિત્તોડ ઉપર આક્રમણ કર્યું હતું. તે સમયે, અવરગઢની ટેકરીઓ ચિત્તોડની સેના માટે એકમાત્ર સલામત સ્થળ હતું. 1576 માં, મહારાણા પ્રતાપ અને અકબરની સેના વચ્ચે હલ્દી ઘાટીનું યુદ્ધ થયું.
હલ્દી ખીણના ઉનાળામાં ઘાયલ સૈનિકોને સારવાર માટે અવરગની ટેકરીઓ પર લાવવામાં આવ્યા હતા. હલ્દી ખીણની લડત પછી, મહારાણા પ્રતાપે 1577 માં ઝાડૌલ જાગીર સ્થિત અવરગની ટેકરી પર હોળી પ્રગટાવી. તે સમયથી, બધા ઝાડોલમાં હોલીકા દહનનું પ્રથમ સ્થાન છે. આજે પણ, ઝાડોલના લોકો, મહારાણા પ્રતાપના અનુયાયીઓ, હોળીના પ્રસંગે ડુંગર પર એકઠા થાય છે જ્યાં કમલનાથ મહાદેવ મંદિરના પુજારી હોલીકા દહન કરે છે. આ પછી જ સમગ્ર જાધોલ વિસ્તારમાં હોળીકા દહન કરવામાં આવે છે.
અહી ભક્તો દૂરથી આવે છે ..
પર્વતોની વચ્ચે સ્થિત કમલનાથ મહાદેવ મંદિર સુધી પહોંચવા માટે, નીચે સ્થિત શનિ મહારાજનાં મંદિરે જઈ શકાય છે. પરંતુ આગળ બે કિલોમીટરની યાત્રા પગપાળા જ પૂર્ણ કરવાની છે. આ ચમત્કારિક મંદિરમાં દર વર્ષે સાવન અને વૈશાખ મહિનામાં ભક્તોની ભીડ રહે છે. દૂર-દૂરથી આવતા ભક્તો, તેમની ઇચ્છા પૂર્ણ કર્યા પછી, મહાદેવને ચુરમાનું પ્રસાદીનું આયોજન કરે છે.
મંદિર પરિસરમાં એક કુંડ છે જ્યાં જમીનની અંદરથી પાણીનો પ્રવાહ નીકળે છે જે આખા વર્ષ દરમિયાન વહે છે. આસપાસના આદિવાસીઓ તેમના પરિવારના સભ્યોના મૃત્યુ પછી અહીં અસ્થિ વિસર્જન પણ કરે છે.
